Een Nieuwe Arubaanse Democratie

Na meer dan drie decennia Status Aparte hebben wij voldoende bewijs dat ons parlementaire stelsel (zacht uitgedrukt) gebrekkig is. Ik durf te zeggen dat indien dit stelsel vandaag zou zijn bedacht, dit zou worden afgekeurd vanwege de inherente belangenverstrengelingen en een gebrek aan checks and balances.

Wij houden verkiezingen voor de Staten, maar de meeste kiezers zien degene op wie zij stemmen liever minister worden. Degenen met de meeste stemmen worden meestal dan ook geen statenlid, maar minister. Partijgenoten schuiven door, worden statenlid, en krijgen de taak om degenen van wie zij vaak afhankelijk zijn voor hun plek in de Staten en toekomstige positie op de partijlijst, te controleren. Dit is een klassiek voorbeeld van een belangenverstrengeling.

Het is voor mij makkelijk om te zeggen dat, als ik voldoende stemmen krijg en statenlid wordt, ik ministers wel echt goed ga controleren, ook als ze van dezelfde partij zijn. Ook makkelijk om te zeggen is dat als ik minister word, ik een transparanter beleid zou uitvoeren. Maar als ik dat allemaal doe, heb ik het probleem niet structureel aangepakt. Om dat wel te doen, zal ik hieronder ingaan op de hoofdpunten van ons plan voor een Nieuwe Arubaanse Democratie.

Transparantie bij bestuurlijke procedures

Geen enkel democratisch stelsel functioneert optimaal zonder voldoende transparantie. Transparantie dient niet alleen te gelden voor documenten en beslissingen, maar ook voor bestuurlijke processen. Stel je eens voor dat je via een app op je telefoon of een website alle aanvragen bij de overheid kan zien en hun traject kan volgen. Niet alleen je eigen aanvragen, maar van een ieder. Uiteraard geanonimiseerd. Denk hierbij aan aanvragen voor een terrein, een vergunning voor een bedrijf of bij de DIMAS, etc. Als dit mogelijk wordt, zou een ieder kunnen zien als een aanvraag op mysterieuze wijze zeer snel wordt toegewezen en afgehandeld, terwijl jij voor een overeenkomstige aanvraag maanden moet wachten. Ook zou een ieder kunnen zien bij welke departementen, of bij welke ‘bureau van de minister’ aanvragen lang blijven liggen. Met dit niveau van transparantie in bestuurlijke processen kunnen wij de efficiëntie van het ambtelijke apparaat verbeteren en een gelijke behandeling van burgers bevorderen. Tevens kan een toekomstige ombudsman goed gebruik maken van dit niveau van transparantie. Met name in kleinschalige gemeenschappen kan dit niveau van transparantie de “fix-culture” en vriendjespolitiek voorkomen.

Meer invloed voor de burger

Als je dit leest is de kans groot dat je 25 juni 2021 gaat stemmen. Dan heb jij invloed. Hoeveel invloed heb je nog over op de 26ste?

Een manier om jou als burger meer invloed te geven, is door het bijeenbrengen van een relatief grote, representatieve groep burgers (aan de hand van een lotingsproces waarbij rekening wordt gehouden met leeftijd, geslacht, district, etc.). Deze groep zal voorafgaand aan een beslissing over een bepaald onderwerp alle relevante informatie ontvangen, presentaties krijgen van stakeholders, vragen kunnen stellen, en met elkaar beraadslagen. Hierna wordt anoniem gestemd, of wordt een enquête gehouden. Het resultaat is een doordachte, goed geïnformeerde mening van het volk, waarmee ministers en statenleden rekening zullen moeten houden bij het nemen van beslissingen. Ook kunnen in dit proces vanuit de burgers nieuwe ideeën en initiatieven naar voren komen. Zodoende worden controversiële kwesties gedepolitiseerd, terwijl burgers beter geïnformeerd worden.

Fictieve meerderheden

In 2005 kreeg de MEP 11 van de 21 zetels toebedeeld met 43% van de geldige stemmen. In 2009 kreeg de AVP 12 van de 21 zetels toebedeeld met 48% van de geldige stemmen. Ook op basis van de verkiezingen van 2017 was het mogelijk om twee verschillende coalities te vormen met minder dan 50% van de geldige stemmen. Dit heeft onder meer te maken met de wijze waarop restzetels worden toebedeeld. Met name bij een stelsel van evenredige vertegenwoordiging hoort dit niet te gebeuren. De essentie van het probleem is dat het verkiezingsresultaat in zetels significant kan afwijken van het verkiezingsresultaat in stemmen (en dus de wil van het electoraat). RAIZ stelt onder meer voor om over te stappen op een nieuwe methode voor het toedelen van restzetels, namelijk het systeem van voorwaardelijke overschotten.

Separate verkiezingen voor Ministers en Statenleden

Dit is een verandering die vele burgers steunen, maar nog nooit concreet door een regering is uitgewerkt. RAIZ is van mening dat het volgende kabinet een concreet voorstel voor separate verkiezingen moet uitwerken, waarbij een brede draagvlak en input van alle stakeholders wordt nagestreefd, waarna het concept aan het volk wordt voorgelegd. Denk hierbij niet aan een ‘copy/paste’ van een ander land, zoals De Verenigde Staten. Het gaat er juist om dat wij een systeem ontwikkelen voor het kiezen van Ministers en Statenleden dat goed functioneert voor Aruba. Voor de verkiezing van Ministers kan gedacht worden aan preferential voting (zie tabel). Dit systeem houdt in dat kiezers bij het het stemmen meerdere keuzes krijgen door bijvoorbeeld 3 punten toe te kennen aan de eerste keuze van een kiezer, 2 punten aan de tweede keuze, en 1 punt aan de derde keuze. Zodoende zal een regering als uitvoerende macht op een bredere draagvlak moeten rekenen en zullen burgers met het verkiezingsresultaat beter vertegenwoordigd zijn. Het leidt ook tot een meer inclusieve vorm van politiek voeren, aangezien politici rekening moeten houden met de tweede en derde keuzes van de kiezers.

Bekijk onderstaande video voor een uitgebreide presentatie over ons plan voor een Nieuwe Democratie (Papiamento).